رسائل ابن سینا ( قم)این کتاب، به زبان عربی و دارای دو جلد در انتشارات بیدار قم چاپ شده که مجموعا مشتمل بر سیزده رساله از ابن سینا در موضوعات گوناگون فلسفی، طبیعی و... است. ۱ - ساختارکتابجلد اول، دارای دو رساله است که رساله اول مشتمل بر هفت مطلب و رساله دوم، فاقد باب بندی و فصل بندی است. جلد دوم، دارای یازده رساله است که رساله اول آن مشتمل بر شانزده سؤال و جواب و رساله دوم، حاوی هجده سؤال و جواب و رساله سوم، خود، مشتمل بر تعدادی از نامه های شیخ است که همگی تحت عنوان کلی «مکاتبة لابی علی بن سینا» گرد آمده اند. رساله چهارم و پنجم و ششم و هفتم، فاقد باب بندی و فصل بندی است. رساله هشتم مشتمل بر ده سؤال و جواب و رساله نهم، دارای سه عنوان کلی است. رساله دهم و یازدهم فاقد هر گونه باب بندی و فصل بندی است ۲ - گزارش محتوا۲.۱ - جلد اول۱. رساله اول آن، رساله ای است که شیخ الرئیس به ابو الفرج عبدالله بن الطیب در باره قوای طبیعیه نوشته و جاذبه و ماسکه و هاظمه و دافعه را به عنوان قوه واحده‌ای که از اقسام قوای طبیعیه می‌باشد، به شمار آورده است. در همین رساله، به توضیح عمل کرد دستگاه گوارش پرداخته و مراحل هضم و دفع غذا را به صورتی کاملا علمی شرح می دهد. [۱]
رسائل ابن سینا، قم، ج۱، ص۵۷.
۲. رساله دوم آن، در رد بر شیخ ابو الفرج بن الطیب، در علم طب نوشته شده است که در واقع نظریات ابو الفرج را در باره دستگاه گوارش ، مورد نقد و بررسی قرار داده است. [۲]
رسائل ابن سینا، قم، ج۱، ص۶۶.
۲.۲ - جلد دومرسائل یازده گانه ای که در این جلد، جمع آوری شده اند، عبارتند از: [۳]
رسائل ابن سینا، قم، ج۲، ص۲.
۱. جواب ست عشر مسئلة لابی ریحان؛ در این رساله، مسائلی در زمینه عقل و نفس مطرح گردیده است که برای نمونه مفهوم عقل بالقوه و کیفیت فضیلت یافتن آن و چگونگی تعقل موجودات و وجود یافتن معدومات و چگونگی مصدر افعال موجودات قرار گرفتن، وجود و براهین تعقل و... را می‌توان نام برد. ۲. رسالة فی اجوبة المسائل لابن سینا؛ در این رساله، به اشکالاتی که ابو ریحان، در مورد نظریات ارسطو در باب فلک و ثبات آن و هم چنین در مورد جزء لا یتجزی و یا عالم آخرت و طبیعت آن و حرکت کواکب و رسیدن حرارت به زمین از سوی خورشید و چگونگی حرکت آب و هوا و یخ و... مطرح کرده پاسخ داده شده است. ۳. مکاتبة لابی علی بن سینا؛ در این رساله به ترتیب نامه ابو سعید ابو الخیر به شیخ الرئیس و جواب آن، نامه بو علی به یکی از دوستانش، نامه بو علی به علاء الدولة بن کاکویه، نامه شیخ به ابی طاهر بن حسول، نامه شیخ به جعفر کاشانی، نامه شیخ به ابو الفضل بن محمود و نامه ی وی به ابی القسیم بن ابی الفضل ذکر شده است. ۴. رسالة فی ابطال احکام النجوم؛ بو علی، در این رساله، با دلیل و برهان به ابطال اصولی که منجمین وضع کرده اند، همچون نحس و بارد و یابس بودن زحل، معتدل و سعد بودن مشتری و... پرداخته است. ۵. مسائل عن احوال الروح؛ این رساله، پاسخی است به ابن مسکویه، در باره احوال روح که در آن خلقت مخلوقات از جانب واجب تعالی و مراتب و مراحل خلقت ذکر شده است. ۶. رسالة الی ابی عبید الجوزجانی؛ این رساله، در باره نفس است. ۷. رسالة فی جواب المسائل؛ در این رساله، به چندین سئوال در مورد جوهر آتش و حرارت و... پاسخ گفته شده است. ۸. رسالة اجوبة عن عشر مسائل؛ این رساله، در باره عقل و موجود و حقیقت واحد و... می‌باشد. ۹. الفرق بین الروح و النفس و... ؛ این کتاب، در مورد تفاوت بین روح و نفس و قوای نفس و ماهیت نفس تالیف شده است. ۱۰. رسالة فی النفس و بقائها و معادها؛ این رساله، مفصل ترین رساله جلد دوم، است که شیخ الرئیس آن را خطاب به یکی از دوستان خود، در مورد نفس ناطقه انسانی نوشته است. رساله مذکور دارای شانزده فصل می‌باشد: فصل اول، توضیحی است در مورد قوای فعاله در بدن؛ فصل دوم، بیان اقسام قوای نفسانیه می‌باشد؛ فصل سوم، در باره ادراک است و اینکه هر ادراکی یکی از صور مدرک می‌باشد که تتمه همین بحث فصل چهارم را نیز به خود اختصاص داده است؛ فصل پنجم، غیر جسمانی بودن معقولات را بیان می‌کند؛ فصل ششم، توضیحاتی در ارتباط با قوای حیوانیه است؛ فصل هفتم، مشتمل بر براهین غیر جسمانی بودن معقولات است؛ فصل هشتم، توضیح دیگری در باره نفس انسانی است؛ فصل نهم، در عدم موت نفس انسانی با موت بدن است؛ فصل دهم، در ارتباط با حدوث نفس و تکثر آن و... می‌باشد؛ فصل یازدهم، توضیح نظریه افلاطون است در باره قوای نفسانی؛ فصل دوازدهم، در مورد جوهریت نفس است؛ در فصل سیزدهم، توضیح می‌دهد که ما در فراگیری یک علم، بی نیاز از مقدماتی که منشاشان در علوم دیگر است، نیستیم؛ در فصل چهاردهم، راجع به ادراک که نبوت، یکی از مراتب عالیه آن است، توضیح می‌دهد و در فصل پانزدهم، تتمه آن را مطرح می‌کند؛ موضوع رساله و هدف آن را در فصل شانزدهم، به طور مختصر بیان می‌نماید. ۱۱. رسالة لبعض المتکلمین الی الشیخ فاجابهم؛ این رساله، در مورد فضا و خلا و دیدگاهی است که متکلمین در این زمینه دارند. ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |